Στις μέρες μας γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική η ανάγκη να προωθήσουμε ένα νέο, διαφορετικό από το σημερινό σύγχρονο μοντέλο αστικής ανάπτυξης, με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας των πόλεων, την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής εντός τους, αλλά και τη βιωσιμότητα του ίδιου του πλανήτη. Δηλαδή, να διαμορφώσουμε «έξυπνες πόλεις» που αναλαμβάνουν δράση σε τομείς οι οποίοι άλλοτε αποτελούσαν μονοπώλιο της κεντρικής διοίκησης, όπως η βιώσιμη πολεοδόμηση, οι αστικές αναπλάσεις, ο ενεργειακός και περιβαλλοντικός σχεδιασμός, οι μεταφορές και η κινητικότητα, η οικονομία και η απασχόληση, οι νέες τεχνολογίες. Φανάρια που ρυθμίζονται σύμφωνα με την κίνηση, ποτιστικά που μετρούν την υγρασία, μετρητές ατμοσφαιρικής ρύπανσης και συστήματα κοινής χρήσης ποδηλάτων είναι μόνο ορισμένες αποδείξεις ότι αυτό το αστικό όραμα γίνεται πραγματικότητα με ταχύτατους ρυθμούς.

Μερικές πόλεις του κόσμου αντιμετωπίζουν πράγματι με επιτυχία τα προβλήματα και τις προκλήσεις του μέλλοντος. Πρόκειται, ουσιαστικά, για βιώσιμες και ρεαλιστικές πολιτικές που έχουν τεθεί σε εφαρμογή σε μικρή ή μεγάλη κλίμακα, γνωρίζοντας πως η αντιστροφή της πορείας, στην οποία βαδίζει ο πλανήτης, βρίσκεται στα χέρια των τοπικών κοινωνιών και των ενεργών πολιτών που αποφασίζουν να σηκωθούν από τον καναπέ τους. Αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι και εταιρείες πληροφορικής προσπαθούν να φτιάξουν ένα μέλλον στο οποίο κανείς δεν θα χρειάζεται να νιώθει απειλή ή να αισθάνεται μόνος. Όλοι αυτοί προχωρούν προς αυτή τη σοφή λύση.

Όταν μιλάμε για «έξυπνες πόλεις», δεν μπορούμε να μην αναγνωρίζουμε τους βασικούς συντελεστές τους: το μάνατζμεντ και την οργάνωση, τη διοίκηση, το εκάστοτε πολιτικό πλαίσιο, τους ανθρώπους και τις κοινότητες, την οικονομία, το χτισμένο περιβάλλον, τις υποδομές, το φυσικό περιβάλλον, το δίκτυο. Κανένας τόπος δεν ξεφεύγει από το δίκτυο. Ένας χάρτης με όλους τους ιστούς που διαπερνούν το κάθε σημείο θα ήταν απίστευτα πυκνός. Αόρατα δίκτυα φαίνεται να απειλούν τους ορατούς τρόπους καθορισμού του χώρου διαλύοντας τους τοίχους των κτηρίων. Η αρχιτεκτονική των συνόρων, των τοίχων, των πορτών και των κλειδαριών ανοίγει χώρο γι’ αυτή των κωδικών, των τοίχων προστασίας του υπολογιστή, της κρυπτογράφησης των δημοσίων κλειδιών και των πιστοποιητικών ασφαλείας. Η εγκατεστημένη υποδομή αισθητήρων και ευφυών συστημάτων αποτελεί βάση για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, όπως «έξυπνα» σπίτια και κτήρια, «έξυπνη» αποκομιδή σκουπιδιών, «έξυπνη» στάθμευση και διαχείριση κυκλοφορίας.

Στην Ελλάδα παρατηρείται μια σημαντική κινητικότητα στον τομέα των «έξυπνων πόλεων», με μεμονωμένα παραδείγματα, τα οποία διακρίνονται ακόμη και στον διεθνή χώρο. Ταυτόχρονα, καταγράφεται μια τάση δικτύωσης των επιμέρους προσπαθειών με τη δημιουργία διαδημοτικών δικτύων για την ανταλλαγή καλών πρακτικών και εμπειριών στη διαχείριση των προβλημάτων των αστικών περιοχών. Σημαντικά παραδείγματα, με διακρίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελούν οι πόλεις των Τρικάλων και του Ηρακλείου, καθώς και οι ψηφιακές κοινότητες που έχουν αναπτυχθεί, όπως το δίκτυο ΙΚΑΡΟΣ, το CitiesNet και το δίκτυο ΒΟΡΕΑΣ. Πράγματι, χάρη στις σύγχρονες καινοτομίες έχει βελτιωθεί η ζωή των πολιτών σε πολλές πόλεις παρά την οικονομική κρίση. Αλλά, κυρίως, χάρη στην αλλαγή νοοτροπίας και στάσης που έχουν υιοθετήσει οι ίδιοι οι πολίτες.

Οι «έξυπνες πόλεις» είναι οι πόλεις του μέλλοντος. Ας μην ξεχνάμε πως -πάνω απ’ όλα- μια πόλη μπορεί να είναι χώρος έκφρασης κυρίαρχων δυνάμεων, αλλά ταυτόχρονα ήταν και θα είναι ο χώρος που οι άνθρωποι συναντιούνται, παράγοντας ταυτόχρονα τις προϋποθέσεις απόλαυσής του από τους ίδιους. Ο τρόπος λειτουργίας και οι ποιότητες μιας «έξυπνης πόλης» είναι αποτέλεσμα της κοινωνικότητας των κατοίκων της, της κουλτούρας τους, των κοινωνικών πρακτικών που αναπτύσσουν και των αγώνων τους για τη βελτίωση της ζωής τους. «Έξυπνη πόλη» είναι μια πόλη η κοινότητα της οποίας έχει μάθει να μαθαίνει, να προσαρμόζεται και να καινοτομεί.

* Η Βασιλική Μελέτη είναι οικονομολόγος, Msc Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, υπ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου

Πηγή: http://www.avgi.gr/article/10811/10000704/-exypnes-poleis-to-astiko-stoichema-tou-mellontos#