Η αύξηση των αστικών στερεών αποβλήτων και οι ανεξέλεγκτες χωματερές δημιουργούν σοβαρά υγειονομικά προβλήματα στους περισσότερους Δήμους της επικράτειας. Για το λόγο αυτό, προτεραιότητα κάθε Δήμου είναι η ανακύκλωση και η διαλογή στην πηγή, με την ενεργή συμμετοχή των πολιτών: στο σπίτι, στην επιχείρηση, στα σχολεία, σε κάθε γειτονιά. Στη βάση αυτή στηρίζονται τόσο το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων του 2015 όσο και ο Νόμος 4496/2017 για την Ανακύκλωση. Η ανακύκλωση στην Ελλάδα βρίσκεται μόλις στο 17%, αριθμός που βασίζεται μόλις κατά το ένα τρίτο στους «μπλε κάδους» και στα «σπιτάκια ανακύκλωσης», ενώ κατά τα δύο τρίτα στις βιομηχανικές και εμπορικές συσκευασίες (χαρτόνια, κούτες, πλαστικό, παλέτες κ.λπ.) που συλλέγονται απευθείας από εμπόρους. Στις αρχές του 2018, οι επιδόσεις των Δήμων και η επίτευξη ανακύκλωσης εκτιμάται ότι απείχαν σε πολλές περιπτώσεις από τους εθνικούς στόχους, με τη δέσμη μέτρων της κυκλικής οικονομίας να έρχεται να θέσει υψηλότερους ακόμη στόχους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ως προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση, με το Νόμο 4496/2017, ο ρόλος της αναβαθμίζεται, καθώς δίνεται πλέον η δυνατότητα στους Δήμους να συλλέγουν, δεματοποιούν, δημοπρατούν και διαθέτουν στην αγορά ανακυκλώσιμα υλικά. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η διαλογή στην πηγή σε τέσσερα ρεύματα: γυαλί, χαρτί, πλαστικό, αλουμίνιο. Οι Δήμοι υποχρεούνται σε χωριστή συλλογή -σε τέσσερα ρεύματα- αποβλήτων συσκευασιών: με «κινητά πράσινα σημεία», οργανωμένες «γωνιές ανακύκλωσης» και προγράμματα «χωριστής διαλογής» σε σχολεία και δημοτικούς χώρους. Παρότι Δήμοι και πολίτες οφείλουν να συμπράττουν στη μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων με συγκεκριμένα κίνητρα, συμβαίνουν τα εξής δύο παράδοξα: οι Δήμοι πληρώνουν για σκουπίδια που παραδίδουν στους χώρους υγειονομικής ταφής, ανάλογα με τον πληθυσμό τους και όχι με βάση τις ποσότητες των σκουπιδιών, ώστε δεν έχουν κανένα κίνητρο να τα μειώσουν. Επιπλέον, οι πολίτες χρεώνονται τέλη καθαριότητας, ανάλογα με τα τετραγωνικά της κατοικίας τους και όχι με βάση τα σκουπίδια που παράγουν, με αποτέλεσμα να μην έχουν όφελος από τη συμμετοχή τους σε προγράμματα διαλογής στα νοικοκυριά.
Πράγματι, χρειάζεται περισσότερη δουλειά για τη βελτίωση του τρόπου που ο κόσμος ανακυκλώνει. Αν και οι ποσότητες ανακυκλώσιμων που έχουν συλλεγεί μέσω των «μπλε κάδων» αυξήθηκαν κατά 5% για το 2017, η ανακύκλωση απορριμμάτων των πολιτών εξακολουθεί να ανέρχεται σε μόνο ένα τρίτο του συνόλου (33,4%). Για τους παραπάνω λόγους, οι Δήμοι θα πρέπει να σχεδιάσουν άμεσες λύσεις, προτρέποντας τους δημότες τους να αλλάξουν συνήθειες, να επωφελούνται από πρωτοβουλίες πράσινης δράσης για ένα καθαρότερο περιβάλλον, εξοικονομώντας πόρους για τις μελλοντικές γενιές. Η όποια επιτυχία προγραμμάτων ανακύκλωσης εξαρτάται από τον ορθό συνδυασμό δράσεων «ανάπτυξης δικτύου υποδομών» και «εξοπλισμού ανακύκλωσης» καθώς και εκπαίδευσης – ευαισθητοποίησης μαθητών και δημοτών.
Η ανακύκλωση αποτελεί στοίχημα για το σύγχρονο κόσμο, καθώς από το 2020 η χώρα μας κινδυνεύει να πληρώσει σημαντικά πρόστιμα για καθυστερήσεις στην ανακύκλωση απορριμμάτων, και όλα αυτά δεκαεπτά έτη μετά την ψήφιση του σχετικού Νόμου (Ν. 2939/2001). Ο ευαίσθητος τομέας της ανακύκλωσης, με τα ιδιαίτερα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της, ο οποίος σύμφωνα με το Σύνταγμα, ανήκει στην αρμοδιότητα των εκλεγμένων από τους πολίτες Αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα πρέπει να παραμείνει στα χέρια των Δήμων, ειδικά μετά τη ρύθμιση του «Νέου Ενιαίου Κώδικα Αυτοδιοίκησης», (αρθ. 94) που κατατέθηκε στη Βουλή.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει το σημαντικότερο ρόλο στην εφαρμογή της εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων και καλείται να ενεργοποιήσει τους δημότες της προς την κατεύθυνση δράσεων ανακύκλωσης, ώστε να εξασφαλιστεί όσο το δυνατόν πιο αναβαθμισμένο επίπεδο ζωής για το παρόν και το μέλλον των τοπικών κοινωνιών.
Βασιλική Μελέτη